Yeni Nükleer Görüşmeler Gündemde

ABD Başkanı Donald Trump, İran’ın nükleer programını yine başlatmaması için milletlerarası kontrole açık olması gerektiğini söyledi. Beyaz Saray’daki bir basın toplantısında konuşan Trump, İran ile yapılması beklenen görüşmelerde Memleketler arası Atom Gücü Ajansı’nın (UAEA) yahut sağlam görülen öteki bir kuruluşun kontrol yapmasına müsaade verilmesinin mecburî olacağını tabir etti. Trump, bu kontrollerin “kendimiz dahil hürmet duyduğumuz bir kurum tarafından” yapılabileceğini belirtti.

İran tarafında ise diplomatik telaffuzlar daha temkinli. İran Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi, devlet televizyonuna verdiği röportajda, yeni bir nükleer müzakere sürecinin ABD’nin üç nükleer tesise düzenlediği hücumlar nedeniyle “karmaşık hale geldiğini” söyledi. Araghchi, atakların önemli hasar yarattığını kabul etti.

Saldırılarla Gerilen Yer: “Görüşme İçin Ne Vakit Ne Kelam Var”

Trump idaresinin 2015 yılında imzalanan nükleer mutabakattan tek taraflı çekilmesiyle bozulan diplomatik bağlarda yeni bir sayfa açılabileceği ihtimali konuşuluyor. Trump, önümüzdeki hafta İran tarafıyla görüşmelere başlanabileceğini öne sürdü. Lakin Araghchi, bu ihtimale karşı temkinli bir yaklaşım sergileyerek, “Müzakerelerin tekrar başlaması için hiçbir vakit belirlenmedi, hiçbir kelam verilmedi, hatta konuşulmadı,” dedi.

Araghchi, ABD’nin İran’a yönelik askeri müdahalesinin görüşmeleri “daha karmaşık ve zor” hale getirdiğini vurguladı.

Uluslararası Kontrol Tartışması: Centrifüjler Devre Dışı Kaldı

ABD Başkanı Trump, düzenlenen saldırılarla İran’ın nükleer programının “tamamen yok edildiğini” tez etti. Ancak İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney bu açıklamayı yalanladı ve taarruzların “önemsiz” olduğunu savundu. Trump, Hamaney’e direkt hitap ederek, “Sen ülkende çok hürmet gören, inançlı bir başkansın. Gerçeği söylemelisin. Sana çok ağır bir darbe indirildi,” dedi.

İsrailli üst seviye bir askeri yetkili, İsrail’in taarruzlarının İran’ın %90 oranında uranyum zenginleştirme kapasitesini “uzun süreliğine” etkisiz hale getirdiğini belirtti. Lakin bu açıklama, ABD’nin hazırladığı ön raporla tam örtüşmedi. Rapora nazaran İran, hücumlar öncesinde yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyumu öteki bir yere taşımış olabilir.

UAEA Başkanı Rafael Mariano Grossi ise Fransa Radyosu’na yaptığı açıklamada, dağ içine inşa edilmiş Fordo nükleer tesisine verilen zararın “çok büyük” olduğunu belirtti. Grossi, “Centrifüjler hayli hassas makinelerdir. 30 bin librelik bombaların yarattığı sarsıntı bu aygıtlara fizikî ziyan vermemiş olamaz,” dedi. Bu sözlerle birlikte centrifüjlerin artık çalışamaz halde olduğunu doğruladı.

Araghchi de hasarın boyutunu kabul ederek, “Zarar büyük ve önemli,” dedi. Fakat UAEA müfettişlerinin alana girip durumu denetlemesine şimdi müsaade verilmediğini, bu kararın “şimdilik ertelendiğini” söyledi.

Diplomasi ve Tansiyon Ortasında Güçlü Denge

İran’ın nükleer tesislerine yönelik taarruzlar, bölgedeki tansiyonu bir defa daha doruğa taşıdı. Hem İsrail hem ABD tarafından gelen askeri ataklar, nükleer müzakerelerin yine başlamasını daha da karmaşık hale getirirken, İran’ın milletlerarası kontrole müsaade verip vermeyeceği, önümüzdeki periyodun seyrini belirleyecek en kritik başlıklardan biri olacak üzere görünüyor.