Türkiye iktisadının son periyottaki performansı, içeride ve dışarıda ağır tartışmaların odağında. Döviz rezervlerinden faiz siyasetlerine, finansman stratejilerinden yatırım beklentilerine kadar pek çok hususta önemli tenkitler yapılıyor. Bilhassa Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in açıkladığı 41 milyar dolarlık proje finansmanı gayesi, mevcut ekonomik tabloyla yan yana koyulduğunda değerli soru işaretlerini beraberinde getirdi.  CNBC-e canlı yayınında konuşan Ekonomist Emrah Lafçı, Mehmet Şimşek’in beklentileri gerçekleşebilir mi, sorusuna yanıt verdi.

Rezervler Neden Eritildi?

Mehmet Şimşek’in, memleketler arası finans kuruluşlarıyla yürüttüğü görüşmeler sonrasında önümüzdeki üç yılda 41 milyar dolarlık proje finansmanı sağlanabileceğini açıklaması, umut yaratırken birebir vakitte tartışma konusu oldu.

Konuyla ilgili konuşan Emrah Lafçı’nın açıklamaları şöyle;

“Bu meblağ, çabucak ve topluca Türkiye iktisadına akmayacak. Proje bazlı onay süreçlerine bağlı olan bu finansman, yüklü olarak altyapı, yeşil dönüşüm, dijitalleşme ve afet idaresi üzere spesifik alanlara odaklanacak.

Bu da demek oluyor ki, Şimşek’in maksadı sıcak para girişinden çok, uzun vadeli ve şartlı yatırımlara dayanıyor. Bu nedenle de 41 milyar dolarlık kaynak, mevcut döviz rezervlerindeki 50-55 milyar dolarlık kaybı direkt telafi edecek bir kaynak değil.

Son bir ayda Merkez Bankası rezervlerinden 53,5 milyar dolar harcandığı konuşuluyor. Bu rezerv kaybı, içeride yaşanan mahallî ekonomik şoklara müdahale için kullanıldı. Halbuki rezervlerin emeli, beklenmedik global şoklara karşı garanti sağlamaktı.

Finansman Farkı Nerede?

Kendi yarattığı şoklara karşı rezerv kullanan bir iktisat, ilerleyen süreçte yeni şoklara açık hale geliyor ve bu da önemli bir öngörülemezlik riski doğurdu. Münasebetiyle, dışarıdan gelecek proje kredileri, mevcut döviz açığını kapatmak için kâfi bir kısa vadeli tahlil sunmuyor.

Yatırımda Asıl Gereksinim Proje Kredisi Değil Özel Bölüm Güveni

Türkiye’nin asıl gereksinimi, kreditör kuruluşlardan alınacak proje bazlı krediler değil, istekli özel dal yatırımları. Yani, şirketlerin “Türkiye’ye yatırım yapalım, uzun vadede burada kalalım” diyerek gelmeleri gerekiyor. Uzun vadeli direkt yabancı yatırım olmadan sürdürülebilir bir ekonomik güzelleşmeden kelam etmek mümkün değil.

Faiz Artışlarının Zarurî Bedeli

19 Mart 2025’te yaşanan kur krizi sonrasında Merkez Bankası siyaset faizini 350 baz puan artırarak %46’ya çekti. Gecelik borç verme faizi ise %49’a çıktı. Meğer kriz yaşanmasaydı, siyaset faizinin %40 düzeylerinde kalması ve Nisan ayında indirim tarafında bir adım atılması bekleniyordu.

Bugün ticari kredi faizleri %70’lere kadar çıktıysa, bunun temel nedeni, 19 Mart krizinin akabinde uygulanan agresif faiz siyaseti. Şirketler için finansman maliyetleri süratle yükseldi ve iktisattaki fren tesiri daha da kuvvetlendi.

Merkez Bankası En Azından Kriz İdaresinde Başarılı

Her şeye karşın, mevcut Merkez Bankası idaresi, vazifeye geldiği günden bu yana sıkıntı bir yerde güzel bir performans gösterdi. Hem teknik ayarlamalar hem de bahadır faiz artırımları, Türkiye’nin daha büyük bir finansal kriz yaşamasını önledi. Fakat unutulmamalı ki, mevcut idare büyük bir ekonomik enkaz devraldı ve bu süreçte siyasi baskıların gölgesinde karar alıyor.

Mükemmel olmasa da, mevcut şartlarda Merkez Bankası’nın gayretlerinin hakkını teslim etmek gerek.

Türkiye’yi Sıkıntı Günler mi Bekliyor?

Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) son Dünya Ekonomik Görünüm raporu, dünya genelinde büyümenin yavaşladığını ve belirsizliklerin arttığını gösteriyor. Bilhassa Avrupa’da ekonomik yavaşlama sinyalleri güçlü.

Türkiye üzere ihracata dayalı ekonomiler için bu gelişmeler olumsuz bir tablo çiziyor. Ayrıyeten ABD’de Trump’ın muhtemel yeni tarifeleri ve global ticaret tertibindeki değişimler, Türkiye’nin dış pazarlardaki rekabetini daha da zorlaştırabilir.

Enflasyonla Uğraş Şart

Türkiye’nin önünde net bir gerçek var:

Enflasyonu düşürmeden kalıcı bir makroekonomik güzelleşme mümkün değil. Lakin mevcut siyaset setiyle %25-30 bandına bile inemeyen bir enflasyonla çaba ediliyor.

Üstelik döviz kuru dizginlenmiş olmasına karşın enflasyon hala çok yüksek. Bu, Türkiye’nin yapısal ekonomik problemlerinin derinleştiğini gösterir. Münasebetiyle kısa vadede dış gelişmelerden çok, içerdeki yapısal ıslahatların ve inanç ortamının sağlanması çok daha belirleyici olacak.”