İtalya’da genç nüfusun ülkeyi terk etme eğilimi son yıllarda telaş verici boyutlara ulaşmış durumda. Son on yıl içerisinde bir milyondan fazla İtalyan’ın ülkeyi terk ettiği, bu şahısların üçte birini 25-34 yaş aralığındaki gençlerin oluşturduğu bildiriliyor. Euro Bölgesi’nin üçüncü büyük iktisadı olan İtalya’nın, bu eğilim karşısında demografik ve ekonomik olarak önemli bir imtihandan geçtiği kıymetlendirilmektedir.

Eğitimli Gençlerin Kitlesel Göçü: Beyin Göçü Kalıcı Hale Geliyor

İtalya Ulusal İstatistik Kurumu datalarına nazaran, yalnızca 2022 yılında yaklaşık 191 bin kişi ülkeyi terk etmiştir. Göç edenlerin yaklaşık 35 bini uzun müddetli oturum hakkına sahip yabancı kökenli bireyler olarak tanımlanmakta ve bu bireylerin büyük kısmının doğdukları ülkelere geri döndükleri anlaşılmaktadır. Göç eden İtalyanların %55’inin Almanya, Fransa, İsviçre, İspanya ve Birleşik Krallık üzere Avrupa ülkelerine yerleştiği, Birleşik Krallık’ın ise en çok tercih edilen ülke olduğu bildirilmektedir.

Ancak en dikkat alımlı data, üniversite mezunu gençlerin ağır biçimde ülkeyi terk etmesidir. Son on yılda yurt dışına çıkanların 132 binden fazlasının üniversite mezunu olduğu, bu şahısların büyük çoğunluğunun Avrupa’ya göç ettiği söz edilmektedir. Bilhassa İsveç merkezli işe alım ajanslarının İtalyanlar için yurtdışı iş portalları oluşturmasıyla birlikte bu eğilimin sürat kazandığı görülmektedir. Gidenlerin büyük kısmının geri dönmediği, böylece ülkenin 10 yılda yaklaşık 97 bin mezun kaybı yaşadığı vurgulanmaktadır.

Düşük Maaşlar, İşsizlik ve Ümitsizlik: Gençler Ülke İçinde Tutulamıyor

Ipsos tarafından yapılan bir ankette, 30 yaş altı her üç gençten birinin yurtdışına gitmeye istekli olduğu tespit edilmiştir. Gençlerin göç kararlarını etkileyen temel nedenler; düşük maaşlar, hudutlu istihdam imkanları ve yeteneklerin takdir görmemesidir.

İtalya’da minimum fiyat yasası bulunmamakta, maaşlar sendikalar ve patron birlikleri ortasında sektörel bazda yapılan toplu mukavelelerle belirlenmektedir. Bu sistemin %80 oranında kapsayıcı olduğu bildirilse de, özgür çalışanlar, stajyerler ve kayıt dışı çalışanlar üzere kümeler rastgele bir yasal muhafazadan yararlanamamaktadır. Bu durumun bilhassa genç ve göçmen çalışanlarda düşük fiyat, fiyat hırsızlığı ve kayıtdışı çalışma biçiminde kendini gösterdiği belirtilmektedir.

Avrupa Kurulu datalarına nazaran, İtalya 1990’dan bu yana gerçek fiyatların düştüğü tek Avrupa Birliği ülkesi olmuştur. 2022 yılında gerçek fiyatlarda %7,3’lük düşüş kaydedilmiş, 2023’te de gerçek fiyatların 1990 seviyesinin %4,4 altında kaldığı tabir edilmektedir.

Gençlerin kaliteli iş bulmakta zorlandığı, bilhassa COVID-19 pandemisi sürecinde hizmet bölümünde çalışan gençlerin ağır formda iş kaybı yaşadığı, çalışan gençlerin de çoğunlukla düşük fiyatlı, yarı vakitli ve süreksiz kontratlarla istihdam edildiği aktarılmaktadır.

İtalyan iş yerlerinin liyakate dayalı olmayan yapısının da gençlerde hayal kırıklığı yarattığı bedellendirilmektedir. 35 yaş altındaki çalışanların, yaşlı meslektaşlarının yarısından daha az gelir elde ettiği ve meslek ilerlemesinde yaşın belirleyici bir faktör olduğu algısının yaygınlaştığı bildirilmektedir. Bu bağlamda, genç üniversite mezunlarının AB ortalamasının üzerinde bir yoksulluk riskiyle karşı karşıya kaldığı vurgulanmaktadır.

Demografik Kriz Derinleşiyor: Nüfus Daralması ve Yaşlanma Tehlikesi

Genç nüfusun göç etmesiyle birlikte ülkenin demografik yapısında önemli kırılmalar meydana geldiği gözlenmektedir. 2014’ten bu yana daima azalan nüfusun, 2050 yılında 52 milyona, 2070 yılı prestijiyle ise 50 milyonun altına düşeceği öngörülmektedir. Dünya Bankası datalarına nazaran, İtalya’nın doğurganlık oranı 1976 yılından bu yana yenilenme seviyesinin altında seyretmekte, 2022 yılında ise sadece 400 bin bebek doğmuştur. Bu sayı, İtalya’nın birleşmesinden bu yana kaydedilen en düşük doğum sayısı olarak tarihe geçmiştir.

Ülkede doğurganlık oranlarının bölgesel olarak da düşük kaldığı, rastgele bir doğum “sıcak noktası” bulunmadığı ve yaşlı nüfusun oranının süratle arttığı anlaşılmaktadır. Ortanca yaşın 48 olduğu İtalya, bu bedelle Avrupa Birliği’nde en yaşlı nüfusa sahip ülke pozisyonundadır. Yaşlı bağımlılık oranının şu an 0,38 olduğu, bu oranın birkaç on yıl içinde 0,66’ya çıkmasının beklendiği belirtilmektedir. Bu durumun, her üç çalışana karşılık iki emeklinin düşeceği manasına geldiği ve toplumsal güvenlik sistemini zorlayabileceği düşünülmektedir.

Tüm bu gelişmelerin ışığında, İtalya’nın genç ve eğitimli nüfusunu elde tutamaması durumunda, üretkenlik seviyesinde önemli kayıplar yaşanacağı, beyin göçü nedeniyle ülkenin 2011–2023 ortasında yaklaşık 134 milyar euro pahasında ekonomik kayba uğradığı hesaplanmaktadır. Banka d’Italia tarafından yapılan değerlendirmelerde, çalışabilir nüfusun azalması halinde GSYİH’da %11’e varan bir düşüş yaşanabileceği öngörülmektedir.