Küresel Jeopolitik Riskler ve Ekonomik-Finansal İstikrara Etkileri

Küresel jeopolitik riskler yüksek düzeyde kalmaya devam ediyor ve bu durumun ekonomik ve finansal istikrar üzerindeki potansiyel tesirlerine dair telaşları artırıyor.

🚨 Şokların İktisada Etkisi

Savaşlar, diplomatik tansiyonlar yahut terörizm üzere şoklar:

Sınır ötesi ticaret ve yatırımları sekteye uğratabilir.

Varlık fiyatlarında düşüş, finansal kurumlarda baskı ve özel dala verilen kredilerde azalma yaratabilir.

Bu durum, ekonomik faaliyeti yavaşlatır ve finansal istikrarı tehdit eder.

📉 Piyasalar Neden Hassas?

Bu tıp risklerin:

Benzersiz doğası

Nadir görülmesi

Süre ve kapsamının meçhullüğü → Yatırımcıların fiyatlamasını zorlaştırır.

Sonuç olarak, jeopolitik şoklar gerçekleştiğinde piyasalar sert reaksiyon verebilir.

📊 Global Finansal İstikrar Raporu’ndan Bulgular

Jeopolitik risk olayları sırasında:

Hisse senedi fiyatlarında önemli düşüşler yaşanır. Ortalama aylık düşüş %1 civarında. Gelişmekte olan ekonomilerde bu düşüş ortalama %2.5’e kadar çıkar.

💥 En Sert Tesir: Milletlerarası Askeri Çatışmalar

Özellikle memleketler arası askeri çatışmalar, gelişen piyasaları en çok etkileyen olay tipi. Bu durumlarda pay getirileri aylık ortalama %5 düşer – başka olay tiplerinin iki katı.

🏦 Kamu Bölümüne Yansıması

Yavaşlayan ekonomik büyüme ve artan kamu harcamaları → devlet risk primlerinde (CDS) artışa yol açar. Jeopolitik olaylardan sonra, Gelişmiş ekonomilerde CDS primleri ortalama 30 baz puan artar. Gelişen piyasalarda bu artış 45 baz puana kadar çıkar. Kimi durumlarda bu primler dört katına kadar yükselebilir.

🌐 Hudut Ötesi Bulaşma Etkisi

Jeopolitik riskler ticaret ve finansal kontaklar yoluyla öteki ekonomilere de sıçrayabilir. Örneğin, ana ticaret ortağının askeri bir çatışmaya girmesi, öteki ülkenin pay senetlerinde ortalama %2.5 kıymet kaybına neden olur.

Aynı formda, devlet risk primleri de artar, bilhassa:

Yüksek kamu borcu

Düşük döviz rezervi

Zayıf kurumlara sahip ülkelerde bu tesir iki kat daha güçlü olur.

❓ Belirsizlik ve Varlık Fiyatları

Yüksek belirsizlik, piyasa reaksiyonlarının en değerli nedenlerinden biridir. Jeopolitik şoklar ekseriyetle birkaç ay süren makroekonomik belirsizlik yaratır. Yatırımcılar bu risklerin farkındadır ve şoka karşı daha savunmasız olan paylar için ekstra getiri talep eder.

🧨 Finansal Sistem Üzerindeki Zincirleme Etkiler

Ani varlık fiyatı düşüşleri:

Bankalar ve banka dışı finansal kurumları etkileyebilir.

Bankalar kredi verme iştahını azaltır.

Yatırım fonları düşük getiri ve yüksek yatırımcı çıkışı riski ile karşı karşıya kalır. → Bu tesirler geniş finansal sistem ve gerçek iktisat üzerinde baskı oluşturur.

Kaynak:  IMF blog, How rising geo-political risks  affect asset prices