ABD genelinde milyonlarca konut sahibi, iklim değişikliği kaynaklı doğal afet riskleri nedeniyle sigorta şirketleriyle büyük bir çaba içinde.

Bloomberg’te yer alan habere nazaran, İddiası 2,9 trilyon dolarlık bir ekonomik riskin kelam konusu olduğu bu süreçte, sigortacılar yüksek riskli bölgelerde ya poliçeleri iptal ediyor ya da astronomik oranlarda prim artışına gidiyor. Pekala, Türkiye’de durum ne?

Sigorta Şirketleri Geri Adım Atıyor

Yangın, sel, fırtına üzere doğal afetlerin giderek artması, bilhassa Kaliforniya, Florida ve Louisiana üzere eyaletlerdeki konut sahiplerini zora soktu. Federal Sigorta Ofisi bilgilerine nazaran, en yüksek risk kümesindeki posta kodlarında poliçe yenilememe oranları %80’e kadar çıktı. Bu durum, birçok kişiyi devlet dayanaklı “son çare” sigorta planlarına yöneltti. Fakat bu planlar hem değerli hem de hudutlu kapsama sahip.

Ev Sahipleri Yalnız Bırakılıyor

Birçok mesken sahibi, poliçeleri olmasına karşın afet sonrası tazminatların yine inşa için yetersiz kaldığını belirtiyor. Bilhassa Los Angeles yangınlarından sonra, yüzlerce kişi meskenlerini yine inşa edemedi. Bu durum, “eksik sigortalılık” krizini gözler önüne seriyor.

Konut Piyasasında Sigorta Krizi

Sigortalanabilirlik sorunu, konut fiyatlarını da etkiliyor. Florida’daki birtakım bölgelerde konut fiyatlarında düşüş gözlenirken, sigorta primleri 2020-2024 yılları ortasında ortalama %50 arttı. Uzmanlara nazaran, önümüzdeki 30 yılda ABD genelinde konut sigortası maliyetleri ortalama %29 daha artacak. Miami üzere yüksek riskli bölgelerde bu oran %200’ün üzerine çıkabilir.

Peki, Türkiye’de durum ne?

Benzer bir tablo Türkiye’de de giderek belirginleşiyor: İklim değişikliği kaynaklı doğal afetler artarken, sigortalanabilirlik sorunu büyüyor. Hem ABD’de hem Türkiye’de mesken sahipleri prim artışları, kapsam daralmaları ve poliçe iptalleriyle gayret ediyor.

Türkiye’de Artan Afetler ve Sigorta Açığı

Türkiye Sigorta Birliği (TSB) datalarına nazaran:

• 2023’te ülke genelinde 1.300’den fazla sel ve su baskını yaşandı.

• 2022–2024 ortası yılda ortalama 300 orman yangını meydana geldi.

• Deprem, sel ve fırtına kaynaklı zararlar 2023 yılında 150 milyar TL’yi aştı.

• Ancak konut sigortalılık oranı hâlâ %30’un altında.

Özellikle Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde ani sel felaketleri sonrası meskenlerini kaybeden birçok vatandaş, konut sigortası olmadığı için önemli maddi kayıplarla karşılaştı. 2021’deki Batı Karadeniz selinde sigortasız konut sahiplerinin büyük kısmı yardım beklemek zorunda kaldı.

Sigorta Fiyatları Yükseliyor, Kapsam Daralıyor

Tıpkı ABD’de olduğu üzere Türkiye’de de yüksek riskli bölgelerde sigorta şirketleri:

• Poliçeleri yenilemiyor,

• Sigorta kapsamlarını daraltıyor,  ciddi oranlarda prim artışına gidiyor.

Örneğin, İzmir’de zelzele sonrası konut sigorta primleri %70’e varan oranlarda artarken, Antalya’daki kimi bölgelerde “taşkın riski yüksek” gerekçesiyle birtakım sigorta şirketleri konut sigortası teklif etmiyor.

Zorunlu DASK Yetersiz Kaldı

Türkiye’de sadece DASK (Zorunlu Zelzele Sigortası) yaygın olsa da bu sigorta sadece bina teminatı sağlıyor. İçerik, eşya, yangın, sel ve gibisi riskler için ek konut sigortası yaptırmak gerekiyor. Lakin ek sigorta oranı çok düşük. Bilhassa düşük gelirli haneler bu bahiste savunmasız.

Kahramanmaraş sarsıntılarından sonra çok sayıda vatandaş, DASK ödemelerinin meskenlerini yine inşa etmeye yetmediğini söz etti.

ABD’de olduğu üzere Türkiye’de de iklim değişikliği, sadece çevresel değil, birebir vakitte ekonomik ve toplumsal bir kriz yaratıyor. Sigortacılık sistemi bu riske ayak uydurmakta zorlanırken, milyonlarca konut sahibi doğal afetlere karşı savunmasız kalıyor.

Geleceğin konut güvenliği, sırf bina sağlamlığıyla değil, tıpkı vakitte akıllı, erişilebilir ve iklim uyumlu sigorta sistemleriyle mümkün olacak.(Haber Merkezi)